در عصری به سر می بریم که سرعت پیشرفت فناوری به شدت بالاست، در این بین صنعت بانکداری هم دچار تحولات گسترده ای شده است. سوئیفت که با کلمات اختصاری SWIFT شناخته می شود، در حقیقت جامعه جهانی ارتباطات مالی بین بانکی است، این سیستم بعد از پایان جنگ جهانی دوم به سرعت رشد کرد و امروزه در سراسر دنیا شناخته شده است. سوییفت یک مرکز ارتباطی بسیار بزرگ است که توسط بانکها یا موسسات مالی استفاده می شود. با استفاده از سوییفت، پیام های مالی و دستورالعمل های ارسال پول ردوبدل می شود و روزانه بالغ بر 10 هزار عضو سوییفت، روزانه 24 میلیون پیغام ردوبدل می کنند.

سوییفت SWIFT مخفف Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication جامعه جهانی ارتباطات مالی بین بانکی است. یک انجمن تعاونی غیرانتفاعی  که در سال ۱۹۷۳ میلادی توسط ۲۳۹ بانک از 15 کشور اروپایی و آمریکای شمالی راه اندازی شد و هدف از آن جایگزینی روش های ارتباطی غیراستاندارد کاغذی یا از طریق Telex در سطح بین المللی با یک روش استاندارد شده جهانی بود.

بعد از برنامه‌ریزی ‌های بسیار، سوییفت در ۱۹۷۳ به دنبال یک تفاهم ‌نامه میان ۲۳۹ بانک از 15 کشور اروپایی و آمریکای شمالی در شهر بروکسل تاسیس گشت. هدف از ایجاد سوییفت جایگزینی روش ‌های ارتباطی غیراستاندارد در سطح بین ‌المللی با یک روش استاندارد جهانی بود. هرچند این سیستم در همان سال شروع به کار نکرد و بعد از چند سال در ۱۹۷۷ با عضویت ۵۱۸ بانک از ۲۲ کشور با ارسال 5 هزار پیام در نخستین روز راه ‌اندازی شد.

امروزه بیش از ۹۷۰۰ بانک و موسسه مالی در ۲۰۹ کشور به عضویت جامعه جهانی ارتباطات مالی بین بانکی در آمده­اند. در سال ۲۰۰۱ بیش از ۵/۱ بیلیون پیام از به وسیله سیستم سوییفت در سطح جهان مبادله شده است.

مرکز اصلی شبکه سوییفت در کشور بلژیک بوده و طبق قوانین آن کشور عمل می کند و کشورهای آمریکا، هلند، انگلیس و هنگ کنگ به عنوان مراکز پشتیبان اعضاء فعالیت دارند. سوییفت در هر کشوری دارای یک SAP یعنی نقطه دسترسی به سوئیفت است که توسط موسسه سوییفت کنترل می شود. سیستم سوئیفت برای ارسال و دریافت هرگونه پیام ارزی در میان واحدهای ارزی بانک­ های داخل کشور و بانک­ های خارج از کشور استفاده می­ شود.

هم اکنون تمام بانک های داخلی ایران از طریق خطوط Leased یا ماهواره به یک مرکز به نام SAP در بانک مرکزی متصل شده و از طریق سیستم ماهواره ای پیام ها را برای بانک های مورد نظر ارسال می کنند. این سیستم به منظور افزایش سرعت انجام معاملات ارز و جلب رضایت مشتریان و علاوه بر آن، هماهنگی تمام عملیات ارزی در سطح جهانی با استفاده از یک نرم افزار استاندارد مورد توجه واقع شده است.

چه کسانی از شبکه سوئیفت استفاده می‌کند؟

اکثر اعضای سیستم سوییفت، بانکها هستند اما این سیستم مورد استفاده اکثر کسب و کارهای دیگر نیز قرار می گیرد که عبارتند از:

– کارگزاران مالی
– دلالان کارگزاری سهام
– سیستم های تصفیه (Clear)
– شرکت های حقوقی، موسسات مالی غیربانکی و…

مزایای استفاده از سوئیفت

استاندارد بودن: این شبکه طوری طراحی شده است که هنگام فرستادن پیام با کمک سیستم سوییفت، رایانه های دو بانک قادر خواهند بود با یکدیگر ارتباط برقرار کرده و تمام پروسه مالی و حسابداری مانند بدهی و بستانکاری حسابهای مشتریان را آماده و تهیه نموده و گزارش مغایرت ها را بدون هیچ واسطه دیگری انجام دهد.

قابلیت اطمینان: شبکه سوئیفت به شکلی طراحی شد که امکان اشتباه در آن به حداقل رسید. چنانچه مشخصات پیام به درستی و استاندارد تهیه نشود، سیستم آن را قبول نمی کند. به ادعای سوییفت این درصد اطمینان نزدیک به صددرصد است.
امنیت: از آن جایی که متن پیام ها پراکنده و بدون مفهوم است و بصورت خودکار ارسال می شود، بنابراین امکان دسترسی توسط اشخاص غیر مسئول به پیام ها وجود ندارد.

سرعت: سوئیفت بیشترین سرعت در انتقال پیام را دارد. در این سیستم انتقال پیام تنها چند ثانیه به طول می انجامد و در همان لحظه ارسال در شبکه سوییفت، از طریق امضای مجاز، پیام به سوییفت تحویل می گردد.

هزینه کمتر: با سیستم سوئیفت، هزینه ارسال پیام در مقایسه با سیستم های دیگر کمتر و به شکل موردی محاسبات انجام می گیرد. از طرفی اگر پیام های ارسالی اندک باشند، هزینه های اخذ شده برای پیام ها کاهش پیدا می کند.

قابلیت دستیابی: بر اساس قوانین شبکه سوئیفت، خدمات این سیستم، به صـورت شـبانه روزی است. یعنی در هر ساعتی از شبانه روز کارگزار می تواند پیامی را ارسال نماید، به عبارتی در تمام روزهای سال و کل 24 ساعت سوییفت خدماتش را ارائه می دهد.

تسویه سریع و هم زمان حسابها

سوئیفت کد چیست؟ 

Swift Code علامت انحصاری جهت شناسایی بانک است. این کد دارای 8 الی 11 کاراکتر است. در سیستم 8 کاراکتر صرفا بانک عاملیت است که قابل تشخیص است، ولی شعبه مشخص نمی شود. با استفاده از 4 کاراکتر اول که حرف هستند، بانک تشخیص داده می شود و 2 حرف بعدی نشان دهنده کشور می باشد. در آخر 2 کاراکتر بعدی مکان بانک را تعیین می نماید و 3 حرف آخر کد شعبه را بیان می کند.

شایان ذکر است که بدون 3 کاراکتر آخر هم کد کامل می شود. ضمنا با استفاده از سیستم سوییفت و با استفاده از کد آن، دستور پرداخت به حساب بانک ها اعلام می شود و در این حالت نیازی نیست انتقال وجهی انجام گیرد.

کاراکترهای کد سوئیفت

در نقل و انتقال پول از طریق سوییفت کاراکترهایی مورد استفاده قرار می گیرد که به شکل کد است. کد سوئیفت شامل هشت الی یازده کاراکتر می باشد :

4 کاراکتر اول: کد بانک را نشان می دهد.
2 کاراکتر دوم: کشور بانک را نشان می دهد.
2 کاراکتر سوم:کد موقعیت مکانی بانک است.
3 کاراکتر آخر: شعبه بانک می باشد.

به عنوان نمونه کد بانک اقتصاد نوین شعبه تهران بدین شکل زیر می باشد:
‏BEGNIRTHAFG
4 کاراکتر نخست یعنی BENG نشان دهنده بانک اقتصاد نوین است
کاراکتر IR بیانگر ایران است
کاراکتر THمعرف موقعیت مکانی است که در اینجا تهران می باشد.
کاراکتر AFG معرف کد شعبه است

چرا اکثر مکاتبات مالی از طریق سوئیفت انجام می شود؟

تنها سه سال بعد از بوجود آمدن سوییفت، تعداد اعضای این مجموعه به 230 بانک رسید. هرچند سرویس های مشابهی مانند  Fedwire، Ripple،Chips هستند، سوییفت هنوز پیشتاز است. از دلایل آن به پویا بودن این مجموعه در ایجاد استانداردهای جدید مکاتبات مالی می توان اشاره کرد. در حال حاضر نیمی از پیام های سوییفت مرتبط با ارسال پول، 43 درصد مرتبط با سهام و اوراق بهادار و مابقی مربوط به تراکنش های Treasury است.

 کاربرد شبکه سوئیفت

در سراسر دنیا، بانک ها به روش مطمئنی نیاز داشتند تا بتوانند پول ها را بین کشورها انتقال دهند. شبکه سوییفت توانست این نیاز جهانی را پاسخگو باشد. یکی از سیستم ها و موسساتی که توانست تغییری در بانک داری مدرن امروزی ایجاد کند، سوئیفت است. اطلاع از نوع عملکرد و محاسبه های این سیستم باعث می شود بتوانید خدمات بهتر و به روزتری را دریافت نمایید. تلکس (Telex) سیستمی بود که قبل از سوییفت در این شبکه انتقال استفاده می شد. البته به علت ناامن بودن و به روز نبودن چندان اعتباری نداشت.

در عوض سوییفت، سیستم امنی را ایجاد کرد که در سرتاسر جهان و در حدود دویست و دوازده کشور، بیش از ده هزار موسسه و بانک در حال استفاده از این فناوری برای تراکنش های مالی خود هستند. استفاده از تلکس قبل از ظهور سوییفت، جهت انتقال وجوه بانکی راهکاری موقتی بود. چرا که در دورانی که فناوری ها به سرعت در حال پیشرفتند، تلکس سیستمی کند بود و نمی توانست امنیت لازم را فراهم سازد.

روش کار سوئیفت

سوئیفت یک نقطه دسترسی در اختیار هر کشور می گذارد تا توسط آن بتوانند به سیستم جهانی سوئیفت وصل شوند. نقطه دسترسی کشور ایران به سوییفت هم در بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران واقع شده است. بانک ‌های ایرانی با استفاده از خطوط به مرکز SAP در بانک مرکزی متصل می‌شوند و پیام‌ها از آنجا برای بانک ‌های خارجی ارسال می‌ گردد. به وسیله سیستم سوئیفت انجام معاملات ارزی در سطح جهانی بسیار سریع‌تر، مطمئن‌تر و کم هزینه‌تر قابل انجام است.

سوییفت در واقع قالبی را ارائه می کند که به وسیله آن تراکنش‌های بین المللی بدون ایراد انجام می شود، به این صورت که هر گونه ارسال و دریافت پیام بین واحدهای بانکی داخلی و بانک‌های خارجی توسط سوئیفت انجام می‌شود.

برای صدور حواله سوئیفت، نیاز به کد سوییفت دارید که تنها آن دسته از حساب‌های بانکی می‌توانند در سیستم سوئیفت، حواله ارزی دریافت و ارسال کنند که به سیستم سوییفت متصل بوده و کد سوییفت را از این موسسه غیر دولتی دریافت کرده باشند. سوییفت کد یک کد ۱۱ رقمی است که برای انجام حواله ارزی باید علاوه بر اطلاعات شخصی دارنده حساب، این کد را هم در اختیار داشته باشید.

به این نکته توجه داشته باشید که تنها دانستن هشت بخش اول این کد جهت انجام حواله ارزی کفایت می‌کند و وارد کردن سه بخش نهایی سوییفت که امری اختیاری است و چهار بخش ابتدایی کد سوییفت بیانگر کد بانک حساب مقصد است و فقط از حروف لاتین تشکیل شده است.

دو قسمت بعدی کد کشور مبدا حساب بانکی اند که این دو بخش نیز صرفاً از حروف لاتین تشکیل می ‌شوند. بخش‌های هفتم و هشتم سوئیفت کد از حرف و عدد تشکیل شده و کد معرف موقعیت مکانی بانک مقصد است و در نهایت سه بخش نهایی این کد، معرف شعبه‌ بانک مقصد حواله هستند.

به منظور سهولت پروسه ارسال و دریافت پیام ها سوئیفت اقدام به تقسیم بندی پیام ها به گروه های 10 گانه زیر کرده است. صفر تا نه گروه برای پیام ها تعریف شده است تا مجموعا سوییفت ده گروه داشته باشد. گروه صفر جهت پیام های سیستمی و نه مورد دیگر، پیام های حاوی موضوعات مالی و ارزی می باشد. در سیستم سوئیفت چند گروه پیام مالی رد و بدل می شود که این پیام ها به ترتیب عبارتند از:

• گروه صفر حاوی پیام های سیستمی بین کاربران و سوییفت می باشد.
• گروه اول برای پیام هایی همچون انتقال پول بین حساب، دستور پرداخت یا عدم پرداخت چک می باشد.
•  گروه دوم انتقال ارز میان حساب های متعدد یک بانک یا بانک ها را شامل می شود.
• گروه سوم تاییدیه های مالی را شامل می شود.
• گروه چهارم وصولی ها را نشان می دهد.
• گروه پنجم میزان سهام و اوراق قرضه را نمایش می دهد.
• گروه شش مختص معاملاتی مانند فلزات با ارزش و وام هاست.
• گروه هفتم ضمانت نامه و اسناد اعتباری توسط این گروه مشخص می شوند.
• گروه هشت که تراولر چک را بیان می دارد.

عضویت در شبکه سوئیفت چه شرایطی دارد؟

جهت عضویت کشوری در سیستم سوییفت، نخست باید هیات مدیره سازمان، درخواست عضویت را بررسی کرده، چنانچه درخواست کننده پذیرنده شروط زیر باشد، می تواند به عضویت این شبکه در آید.

در مرحله اول سایت سوییفت را با هزینه خود راه اندازی کند که ضرورت دارد برای استقرار سوییفت، محلی در نظر گرفته شود. پس از آن به منظور اخذ معافیت مالیاتی در کشور خویش اقدام شود. شایان ذکر است که برای همه کشورها این مقررات و نرخ های مالیاتی یکسان نیست. نهایتاً نیاز به یک خط عبور اطلاعات، به شکل بین المللی است تا پیام ها از سیستم سوئیفت به خارج از کشور انجام گیرد. این خط باید برای 5 سال در اختیار سوییفت قرار داشته باشد.

عمدتا بانک ها عضوهای اصلی شبکه سوییفت هستند. از سویی استفاده از این فناوری مناسب بسیاری از کسب و کارهاست، مثل کارگزاری های مالی یا کمپانی های حقوقی یا سهام.

چه زمانی ایران عضو سوئیفت شد؟

بعد از اتمام جنگ تحمیلی در سال ۱۳۶۹ بانک مرکزی هیئتی را مامور هماهنگی با بانک های تجاری به منظور عضویت در سوئیفت کرد. پس از طی دوره بررسی عضویت، در اواخر سال ۱۳۷۰ پس از هماهنگی های لازم با بانک های تجاری، تقاضای عضویت سیستم بانکی ایران توسط بانک مرکزی به سوییفت ارائه شد. در نهایت در سال ۱۳۷۱ بعد از ارائه سه پیش شرط عضویت به سوییفت، عضویت بانک مرکزی به همراه پنج بانک صادرات، ملی، تجارت، ملت و سپه در آذر ماه پذیرفته شد.

اما این عضویت فقط چند سال دوام آورد، چرا که با افزایش اختلاف نظرها و تحریم‌های سیاسی اروپا و آمریکا علیه ایران در حوزه مسائل هسته‌ای کشور در اسفند ۱۳۹۰ ارتباط رسمی بانک مرکزی با سیستم SWIFT قطع شد و همین مسأله موجب شد تا بانک ‌های ایرانی جهت مراودات و مبادله های تجاری خود از راه های غیررسمی و توسط بانک ‌های واسط در کشورهای دیگر به انتقال پول بپردازند که این روش علاوه بر تحمیل کردن هزینه‌ های بسیار، مشکلات دیگری نیز به همراه آورد که منجر به کاهش سرعت نقل و انتقالات ارزی می شود.

چه افرادی می توانند از سوئیفت استفاده کنند؟

اولین مورد اعضا هستند که در کشور ما، بانک ملی و بانک صادرات از سهامداران و عضو سوییفت هستند.

دومین مورد اعضای فرعی به شمار می روند. شعبه خارج از کشور یک بانک عضو و یا ارگانی که بیشتر از 90 درصد از سهامش برای عضو سوییفت باشد در شبکه سوئیفت عضو فرعی محسوب می شوند.

مورد سوم شرکت کننده های سوییفت هستند. این موارد اعضایی هستند که بانکی نبوده ولی در یکی از شاخه های عملیات های بانکی فعال می باشند. مانند واسطه های بورس که در شاخه هایی مثل معاملات ارزی و سهام فعالیت می کنند.

این گونه عضوها از خدمات شبکه سوییفت قادرند استفاده نمایند. ولی افرادی که شرکت کننده به شمار می آیند فقط می توانند با توجه به تخصص خویش یک نوع از پیام را دریافت یا ارسال کنند.

ایران چه مسئله ای با سوئیفت دارد؟

درست از زمان شروع تحریم ها بر علیه کشور ایران، سوییفت نیز ایرانیان را تحریم کرد. به شکلی که کلیه قراردادهای دوطرفه میان بانک های داخل کشور و خارج از کشور انجام شده تا فرآیندهای کارگزاری بانک توسط آنها انجام گیرد، معلق یا کلا لغو گردید.

روشی که ایران برای انتقال ارزها به خارج از کشور داشت این بود که ارزها را به موسسات مالی چین ارسال نماید. در کشور چین هم دوباره این انتقال به کشور مورد نظر توسط  افرادی مطمئن انجام می شد. این فرآیند موجب می شد بین 8 تا 15 درصد کارمزد و سود را بانک چینی برداشت کند و پس از آن کارهای دیگر را انجام دهد. این راهکار موقتی، منجر به خسارت بسیار و هزینه های سرسام آوری می شد.

بعد از توافقات برجام، تحریم های سوییفت هم از میان رفت، اما هنوز هم شرایط مانند گذشته است و بسیاری از بانک های خارجی برحسب تجربه های گذشته از شکستن قواعد تحریم ها و تبعات ناشی از آن، در حال حاضر جرأت نمی کنند وارد قراردادهای کارگزاری و اجرای آنها شوند. این مسأله که این شرایط چقدر دیگر طول بکشد  و کدام بانک ها حاضر به همکاری با ایران شوند، اکنون مشخص نیست.

نخستین هدف سیستم سوییفت، راهکاری بود که با استفاده از آن، سیستمی یکپارچه و استاندارد در سراسر دنیا جهت مبادلات مالی ایجاد کند و روش های انتقال و تبادل غیر استاندارد گذشته یا تلکس را از بین ببرد.

در حال حاضر 7000 موسسه مالی در حدود 200 کشور در سراسر دنیا عضو سوییفت هستند. تنها در سال دو هزار و یک میلادی از روش سوییفت، بیشتر از یک و نیم بیلیون انتقال پیام انجام شد. کشور بلژیک مقر اصلی سوییفت است و بر مبنای قانون این کشور اقدام می کند و کشورهای دیگر مثل انگلیس، هلند، آمریکا این سیستم را پشتیبانی می نماید.

سوئیفت برای شما به چه معنی است؟

تا هنگامیکه بانکی که در آن حساب دارید عضو سوئیفت باشد، شما می توانید از این سامانه استفاده نموده و انتقالی امن را در هر جای دنیا که باشید، انجام دهید. البته باید فرد استفاده کننده از این سامانه به نکات زیر توجه نمایند.

مبلغ کارمزد توسط موسسات و بانک ‌های دریافت کننده مشخص می گردد. اگر نیاز باشد دو واحد پولی در تراکنش سوییفت اعمال شود، بانک ها پس از کسر مبلغ اندکی، باقی را به منتقل می نمایند. این تراکنش ها گاهی ممکن است 5 روز کاری هم به طول انجامد.

انتقال پول با استفاده از سیستم سوییفت، آنهم در شرایطی که مبلغ کمی باشد، برایتان هزینه بالایی دارد. چون این انتقال و ورود بانک های واسطه که هر یک هزینه های خاص خود را اخذ می کنند، هزینه ای را به شما تحمیل می نمایند.

هرچند کلیه بانک ها این امر را به شما می سپارند که انتخاب کنید خودتان یا فرد دریافت کننده، هزینه را پرداخت کنید، ولی این کار می تواند همراه با هزینه های بسیاری باشد. از سویی، اگر تبدیل پول از واحدی به واحد دیگر انجام گیرد، بر اساس مقررات بانکی، آنها اجازه دارند، هزینه ای را به عنوان سود از شما اخذ کنند.

جمع بندی

سیستم بانکی ایران با توجه به رشدی که در سال های اخیر داشته است ولی هنوز برای استفاده بهینه از سوییفت مناسب نیست و بهره مندی از مزایای این سیستم جهانی را به بهترین شکل انجام نمی دهد. سهم ایران از پیام های سوییفت اکنون بسیار کم است در حالی که با توجه به مزایای زیاد سیستم سوییفت مثل ریسک حداقلی، هزینه کم ارسال پیام و کارمزد اندک کارگزاران سوییفت انتظار می رود بیشتر از قبل به آن توجه گردد. هر چه زودتر سیستم های ارزی بانک ها در تهران و دیگر شهرها به سوییفت متصل شوند، استفاده از سوییفت نیز بهینه تر و مناسب تر می شود.